De wandeldialoog

De ochtendwandeling van vandaag zit er weer op. Albert Einstein zei al: " De benen zijn de wielen van creativiteit". Heerlijk zacht weer, inspirerend grijs. Wandelen heeft ook een heel goed effect op dialogen voeren en dat is niet nieuw. Socrates zou je de eerste wandeldialoger kunnen noemen. Deze filosoof ging in de klassieke oudheid al

Socrates+Aristoteles aan de wandel.

wandelend met zijn leerlingen in gesprek. Bewegend komen geestelijke processen sneller op gang dan zittend. De bloedcirculatie en andere processen in je lichaam worden actiever. Stofjes als adrenaline en 'het gelukshormoon' endorfine komen sneller vrij. Verstopping in je denken kun je dan makkelijker doorbreken. Dus kun je ook eenvoudiger probleemoplossend te werk gaan.
Ja, de Griekse filosofen wisten het al. Wandelen is goed om de geest in beweging te brengen. Al lopende spraken zij met hun leerlingen over de belangrijke vragen van het leven. Helaas, als wij tegenwoordig nadenken over fundamentele vragen van het b.v. het bedrijf, dan komen wij de zaaltjes van de mooi gelegen conferentiecentra veelal niet uit. Behalve in de pauzes, want pas dan mag er gewandeld worden. Tot die tijd domineren enkele enthousiaste praters het (kring)gesprek en blijven de mening en de ideeën van de meeste deelnemers onbekend.

Dat kan natuurlijk anders. Terug naar de Griekse eenvoud! Waarom zouden wij tegenwoordig geen gebruik maken van de ‘geestverruimende’ werking van een wandeling en tegelijkertijd de deelnemers kennis laten maken met elkaars ideeën en gedachten?

In de biografie van Steve Jobs, medeoprichter en topman van Apple Inc, wordt beschreven hoe ook hij regelmatig tijdens lange wandelingen lastige zaken met anderen bespreekt. Waarom wij dan niet? Het is immers een prachtig alternatief voor de loodzware heidagen. Mensen komen uit hun neonlichtcontext, de mobiel uit en de neus vol frisse lucht, dat geeft rust en (denk)ruimte voor echte aandacht. Bovendien, beweging stimuleert niet alleen de bloedsomloop maar ook het waarnemen en het associatieve denken . Lopen kan ook meditatief zijn, en dat bevordert wat de Britse Psycholoog Guy Claxton "langzaam denken "noemt. De hersenen produceren tijdens deze manier van denken langzame Alfa en Thetagolven, net als tijdens meditatie. Dit heeft een positief effect, waar je kalm van wordt en dat werkt goed in een Dialoog.

Veel knappe koppen hadden wandelen een prominente plek in hun leven gegeven.
Voor Nietzsche bijvoorbeeld, was het wandelen geen welkome afleiding ván zijn werk, maar een voorwaarde vóór zijn werk. Hij moest de vrije natuur in om na te denken, weg van de studeerkamerbenauwdheid. Afmattende dagtochten, liefst de bergen in. Bij mij, zoals bij de meeste mensen, leidt een zware beklimming tot steeds minder gedachten – wat heel aangenaam kan zijn –, maar Nietzsche verhief zich óók in de geest; Richting bergop kreeg hij steeds stoutmoediger ideeën. Sommige gedachten komen pas in je op als je vanuit de hoogte op de beschaving neerkijkt, schrijft Gros. Nietzsche was een man van gedachteflitsen, geniale ingevingen. Geen type om stil te zitten.

Terug naar de wandelgesprekken of zelfs wandeldialoog. Zelf doe ik regelmatig, wat ik ben gaan noemen, een Walkabout Talkabout. Samen wandelend onderzoekend denken, praten en luisteren om helderheid te krijgen, oplossingen te zoeken of antwoorden te vinden. Of gewoon om van gedachten te wisselen, je te verrijken of te delen. Of zoals dit stukje proza zegt:

"Als je ergens mee rondloopt, ergens over piekert,
als er dingen in je leven gebeuren waarvan je eigenlijk niet weet wat je er mee aan moet, niet verder kunt,
als je verdriet hebt of misschien juist heel blij bent, 
als alles op z’n kop staat of jij alleen, 
als je het gevoel hebt dat je iemand nodig hebt, 
die even naar je luistert en met je meedenkt".

Voor een persoonlijke Dialoog is rust en aandacht nodig, dus werkt een walkabout-talkabout vaak goed. Samen onderzoeken we wat er speelt en hoe hier mee om te gaan.

'Verlies vooral niet je plezier in wandelen', zei Sören Kierkegaard. 'Ik loop mezelf elke dag tot een staat van welbevinden, weg van elke ziekte; ik ben al lopend tot mijn beste gedachten gekomen en ik ken geen gedachte zo bedrukkend of men kan er wel van weglopen (..). Dus als men gewoon blijft lopen, komt alles vanzelf in orde.' 

Dus.. veel wandelen en met elkaar in Dialoog, want er komen prachtige dingen uit. A domani, maak er een mooie dag van!

Speelse dialogen: betekenisgeving door samenspel

Spelenderwijs met dialoog aan de slag kan. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de spelvormen aangeboden door www.menskenjezelf.nl, Thymia, filosofische praktijk voor levenskunst en creatieve ontwikkeling

"Door te spelen ontstaat ruimte voor verwondering en waardering…,en dat is basis voor de kunst aan het leven betekenis te geven en zich van binnenuit te ontwikkelen!"

De spelvormen van Mens, ken je Zelf! dragen ertoe bij dat mensen ten behoeve van persoonlijke en professionele groei spelend leren. Dit begint met de spelsituatie zelf – de uitnodigende kracht van het samen spelen. Hierover schreef de cultuurfilosoof en historicus Huizinga een magistraal werk de homo ludens. Het spel markeert een ruimte en een tijd van spelend samen-zijn. Een speelruimte om te worden wie je bent, zoals de filosoof Nietzsche levenskunst omschrijft!

Naast de spelvorm vormt de dialoog het hart van Mens, ken je Zelf! Door ontmoeting en dialoog tussen spelers is er gedurende het samenspel zowel ernst als lichtvoetigheid. De dialoog houdt de ruimte open door middel van spelregels van wederkerigheid, respect, authenticiteit, verantwoordelijkheid en aanspreekbaar zijn.
Een belangrijk ingrediënt van de combinatie van spel- en dialoogvormen is de ontmoeting met medespelers en het beoefenen van de dialoog. De kracht van de dialoog is het open houden van het speelveld voor een meerstemmige waarheidsvinding. Dialoog ontstaat door inter-esse – letterlijk tussen-zijn – door het luisteren naar de ander en het beluisteren van verschillende stemmen in zich zelf. Door de ander met vragen te helpen bij diens waarheid te komen en door het vinden van een eigen antwoord.

De kunst van betekenisgeving 
Meerstemmig met hoofd en hart, hand en oog.
Het samen zijn in de sfeer van een speelse dialoog cultiveert waarden van respect en openheid, nabijheid en vertrouwen, authenticiteit en een onderzoekende houding. Het beoefenen van spel- en dialoogvormen maakt het gemoed vrij. Het draagt ertoe bij dat de mens zich vrijelijk  kan bewegen tussen de uitersten van beheersing en controle aan de ene kant en van overgave aan de willekeur van impulsen en driften aan de andere kant. Zo helpt het spel  reflectieruimte vergoten en handelingsrepertoire verruimen. In de ruimte van de dialoog kunnen spelers een symbolische werkelijkheid met elkaar te delen.

Filosofen hebben verschillende gebieden in de mens beschreven, die een typische menselijke omgang met elkaar mogelijk maken. Waar het overleven in de natuur animale reacties van vechten of vluchten oproept, daar hebben mensen met elkaar een symbolische ordening gecreëerd hoe langs de weg van ontmoeting, afstemming en dialoog met angst en gevaar, begeerte en agressie op menselijke wijze om te gaan. Deze weg wordt geopend door de kracht van het hoofd en de wijsheid van het hart – met de kracht van het oog door vanuit verschillende gezichtspunten te kijken; en met de kracht van de hand door niet alleen primair impulsief en driftmatig te reageren maar door menselijk te handelen.

Dialoog workshops
Thymia organiseert workshops waarin de speeltafel Wat is de Kwestie? – Wat is de Questie!© aan deelnemers een structuur biedt voor het voeren van een creatieve dialoog. Een taal van de ziel ontstaat, wanneer mensen zich laten aanspreken en zich authentiek uitspreken vanuit gevoel en intuïtie, met verbeelding.
Een goede dialoog ontstaat niet vanzelf. Het deelnemen aan workshops is tegelijk een oefening in de kunst van de dialoog. De dialoog vraagt om een gespreksleider die een sfeer van vertrouwen en nabijheid, openheid en respect kan faciliteren. Een dialogische sfeer kenmerkt zich doordat het gesprek vertraagt en oplossingen worden uitgesteld. Door een stilte waarin er respectvol naar het eigen gevoel en naar stemmen en gezichtspunten van anderen wordt geluisterd. En door het beluisterde in passende woorden en beelden te kunnen vatten. De kunst van het begeleiden van spel en dialoog is te leren.

Wat is de Questie? – een creatieve dialoogtafel

Wat is de Kwestie? – Wat is de Questie! is een creatieve dialoogvorm rondom een beschilderde Speeltafel of met een Speeltafelkleed. De spelvorm Wat is de Kwestie? – Wat is de Questie! faciliteert een gemeenschappelijk onderzoek van kwesties die mensen individueel of gemeenschappelijk bezig houden. De creatieve dialoog vraagt van deelnemers zich open te stellen voor beelden op de Speeltafel en deze symbolische wegwijzers eigen te maken op een reis van binnen naar buiten.


Het Existentiespel – een dialogische spelvorm -sensitiviteit en taal ontwikkelen over moreel handelen
Het Existentiespel, Volg je Weg! is een dialogische spelvorm voor het voeren van een morele dialoog. Het doel is sensitiviteit en taal te ontwikkelen om morele aspecten van het handelen met elkaar te onderzoeken.
In het Existentiespel zijn onderdelen van Mens, ken je Zelf en Wat is de Kwestie? – Wat is de Questie! gecombineerd.

Doel van het spel
In toenemende mate hebben professionals te maken met normatieve aspecten van professioneel handelen. Normatieve professionalisering wil zeggen dat professionals leren morele aspecten te hanteren in het handelen. Dat is een complexe zaak gezien de vele belangen en partijen die meespelen in het krachtenveld van organisaties.

Het is mogelijk om een doos te kopen, en met behulp van de speelwijzer te ´proeven´ aan het spel en dit in eigen kring eens uit te proberen. De meest ideale vorm is om  voor of na de aanschaf van een spel, een huiskamer workshop aan te vragen, om vanuit die ervaring het spel zelf nog beter te begrijpen en het te kunnen begeleiden. Met name de ‘kleinere spel en dialoogvormen’ lenen zich daartoe, zoals het Quintessence spel, het Gnosisspel, het Pythiaspel en het Heldenspel. Voor de uitgebreidere en complexere vormen zoals het Droomspel, Wat is de kwestie? en het Levensvisiespel is het raadzaam eerst een workshop(cyclus) te volgen.

Meer info vindt  je op (en is ook Bron):
 Mens, ken je Zelf.
 Thymia, filosofische praktijk voor levenskunst en creatieve ontwikkeling
 Middenstraat 71 - 1381 XB WEESP
 t: (+31) 0294-481312 - m: (+31) 06 12 601 349
 e: info@menskenjezelf.nl

Inzicht in vaardigheden & kenmerken van een Dialoog

Francis Gastmans

Dialoog is niet iets dat je even snel leert of inzet. Het vraagt een hoop van jou en je mede-Dialogers. Inzicht krijgen (en later hebben) in de kenmerken, de regels, de voorwaarden en de vaardigheden van een werkelijke ‘Dialoog’ is cruciaal voor een Dialoog met een hoofdletter. Dialoogvaardigheden leer je door oefening en door meer oefenen leer je ze verder te verfijnen en te ontwikkelen. Francis Gastmans heeft ze ooit treffend weergegeven. Ik ga later in het blog dieper in op de Dialoogvaardigheden.


Uitganspunten/ vaardigheden
- De deelnemers aan een Dialoog zijn partners, geen tegenstanders of medestanders. Men ziet de ander als deelgenoot in een gezamenlijk (gespreks)project.
- Er is een echte gelijkwaardigheid tussen de gesprekspartners. De partners staan tijdens de Dialoog op gelijke hoogte (letterlijk en figuurlijk); ook al zouden ze in functie verschillen en zouden ze in hun formele functie en (machts)positie erg ongelijk zijn.
- De inbreng van de ander wordt steeds ernstig genomen. Wat de ander inbrengt wordt zonder meer aanvaard als zinvol binnen haar of zijn context, vanuit haar of zijn perspectief, ook al begrijpt men op dit ogenblik de ander niet. De ander zegt niets zomaar. Al wat hij of zij zegt, kan begrepen worden binnen de context van haar ervaringen, haar denken, haar voelen en haar beleven. Men tracht zich in te leven in de gedachtegang van de ander.
- Luisteren is even belangrijk, zo niet belangrijker, dan praten. Bij een Dialoog luisteren de gesprekspartners echt naar elkaar. Dit wil zeggen dat ieder moeite doet om de ander te verstaan zoals die wil verstaan worden. Actief luisteren houdt in dat men vragen stelt om na te gaan of men begrepen heeft wat de ander heeft willen meedelen.
- Er worden evenveel (misschien zelfs meer) vragen gesteld dat dat er meningen en statements op tafel worden gelegd. Dit is het meest opvallende kenmerk van een Dialoog. Er worden vragen gesteld, werkzame vragen, vragen die bedoeld zijn om de zaak helderder te krijgen (niet om met de eigen kennis te pronken).
- Er is een betrokkenheid bij het gespreksthema. Dat thema is duidelijk voor alle partners. Bij een Dialoog kan het gespreksthema regelmatig veranderen. Er is een vrije stroom van vragen, gedachten en gevoelens. Het thema kan daardoor op een flexibele manier maar toch gericht veranderen. Toch blijven de partners betrokken.

- Er wordt op het gepaste ogenblik en op de juiste wijze feedback gegeven (vb welke gevoelen en reacties de communicatiestijl van de ander oproept). Het streven is niet de ander te willen veranderen, maar wel om van elkaar te weten welke effecten men oproept en aldus te te kunnen kiezen om daar rekening mee te houden.
- Al is het streven van een Dialoog in de eerste plaats de dynamische ontmoeting met de ander, toch onderkent men ook de belangen die iemand kan hebben bij bepaalde inhouden van communicatie. Er is oog en oor voor het belang dat ieder heeft bij het gespreksthema, ook al is dit belang voor iedere partner verschillend.
- Verschillen in visie worden gerespecteerd, herkend en erkend. Integendeel, verschillen in visie maken de Dialoog alleen maar rijker. Men zoekt hoe men constructief kan omgaan met de waargenomen verschillen. De vraag is niet wat gelijk is maar wel wat ieder aanreikt om samen een stap verder te komen.
Men tracht niet elkaar te overtuigen maar men zoekt samen naar de juiste gegevens, de zinvolle interpretatie, het helder inzicht, de gepaste conclusie, de beste keuze,. Men streeft niet naar een compromis maar tracht door een beter begrijpen van elkaars visie en het laten bevragen van de eigen visie, te komen
tot een gezamenlijk inzicht dat de basis kan zijn voor gemeenschappelijke doelen en keuzes.

De kenmerken van Dialoog

- Het gesprek verloopt merkelijk trager dan andere gespreksvormen. Stiltes en ogenblikken van rust zijn van

wezenlijk belang voor een goede Dialoog. Het stelt de partners in staat om te luisteren naar de innerlijke stem, om hetgeen gezegd werd te verbinden met wat al gekend is, om goed te begrijpen wat de gevolgen
zijn van wat de ander heeft ingebracht, …
- De gesprekspartners nemen de volle verantwoordelijkheid op voor de eigen inbreng. Als men hier bewust mee omgaat, betekent dit in de praktijk dat men zorgzamer zal zijn in het uiten van een mening en het geven van een reactie. Dit betekent ook dat men de gevolgen van de Dialoog bespreekt en aanvaardt.
- Een Dialoog is een communicatievorm die een grote alertheid wekt bij de partners. Een Dialoog voeren is geen vanzelfsprekendheid. Willen we een echte dialoog voeren dan zullen we er de eerste jaren bewust aan moeten werken, bewust bepaalde vaardigheden moeten oefenen, leren van onze fouten … en opnieuw proberen, bewust!

Om de regels van Dialoog uit te leggen gebruik je de vijf vingers van een hand. Dat is ‘handig’ (letterlijk) om te onthouden.

- In je duim zit: goed luisteren (de duim steek je ook op wanneer je iets goed vindt)
- In je wijsvinger steekt: niet te vlug je mening op tafel leggen, niet schieten op de ander (de wijsvinger wordt nogal eens gebruikt om schuldigen aan te wijzen)
- Met de middenvinger wordt bedoeld: stel heel veel goede vragen (de middenvinger is daarom ook de langste vinger)
- De ringvinger staat voor: bouw verder op de ideeën van de ander en resprecteer de ander (de ring aan een ringvinger wijst immers op verbondenheid)
- De pink ten slotte zegt: hou het kort en bondig als je iets zegt (de pink is niet voor niets de kleinste vinger)
Genoeg om mee te oefenen lijkt me. Succes en mail, deel, Share, RT deze kenmerken/ vaardigheden!



(Bron: Francis Gastmans, Dialogue Learning Centre - tegenwoordig lemniscaatacademie.bel)

Inspirerend leiderschap en de informele Dialoog

Wat is  inspirerend leiderschap? Inspirerend leiderschap is leiderschap dat anderen ‘in hun kracht zet’. Zoals een leermeester inspirerend kan zijn voor een leerling. Inspirerend leiderschap geeft het voorbeeld, is authentiek, kwetsbaar, eerlijk en daardoor overtuigend. Het geeft ruimte en richting. Het is liefdevol en durft op die basis confronterend te zijn. Daarnaast heet een inspirerend leider zijn intuïtie een waardevolle plek gegeven in zijn functioneren. Intuïtie, kan worden omschreven als een "ingeving", een vorm van "direct weten", zonder dat men dit beredeneerd heeft. Sterker nog, beredeneren zit intuïtie vaak in de weg.

Dan Millman, een Amerikaans auteur van zelfhulpboeken voor persoonlijkheidsontwikkeling, gebaseerd op een niet-confessionele spiritualiteit definieert “De wet van Intuïtie” als:  “We kunnen slechts in contact komen met onze eigen inspiratiebron en bron van wijsheid wanneer we voor onze identiteit en ons zelfrespect niet langer afhankelijk zijn van andermans mening; we hebben allemaal de neiging van iets te aanbidden, het is alleen de vraag of we de God van de mening of de God van ons hart aanbidden". 

Je hoeft geen magiër te zijn of speciale spirituele krachten te bezitten om intuïtie te leren aanspreken. Intuïtie kun je ontwikkelen door je mate van aanwezig zijn te sterken, het onderscheid leren maken tussen jou, de ander en de omgeving, de helderheid van je eigen waarneming te voeden,  je gevoeligheid c.q. sensitiviteit te laten groeien en vaak de stilte op te zoeken.
Inspirerende leiders ervaren vanuit ontwikkelde intuïtie o.a. de aanwezigheid van de "onderstroom".  Zij ervaren intuïtief  de onderstroom in communicatie in organisaties en willen deze zichtbaar maken, het onbesprokene bespreekbaar maken en dat wat niet uitgesproken is maar wil gezegd worden ontdekken. In de onderstroom leven letterlijk de verhalen van medewerkers, rituelen, coalities tussen mensen en groepen,

informeel leiderschap, conflicten, emoties en macht. Vaak is deze veel krachtiger dan de bovenstroom die bestaat uit als visiedocumenten, jaarplannen en allerlei spreadsheets. Voor wie een interessant stuk over de onderstroom wil lezen is Bovenstromen en onderstromen in organisaties van Johan de Kleine een aanrader!
Overal waar mensen samenzijn of samenwerken is overleg nodig. In de meeste organisatie zijn er wekelijkse meetings zijn waarop de actuele zaken worden besproken. Meestal worden er een aantal agendapunten afgewerkt, waarna iedereen zijn taak opneemt. Iedereen kan het belang zien van deze bijeenkomsten. De ene meeting is al efficiënter dan de andere.
Wat je kunt vaststellen is dat dan achteraf, tijdens informele gesprekken, dikwijls is dat bij je raadt het al, de “koffieautomaat”, gesprekken worden gevoerd waarin geklaagd wordt over de directie zus of de directie zo, over wat ze allemaal zouden moeten  beslissen, of Jaap die Kees niet kan uitstaan, of Frits daar praat ik niet meer tegen, enz.  Het is aangetoond in een studie dat het de onderstroom is die de sfeer en de relaties bepalen. En uit ervaring weten we dat het lastig is, zo niet onmogelijk om die onderstroom boven water te krijgen op een “reguliere” maandagochtend meeting. Voor zover mensen hun mond dan al opendoen wordt er meestal enkel over het werk gepraat. Maar blijkbaar is deze setting niet de geschikte plaats om de spanningen die tussen mensen ontstaan zijn te kanaliseren en te ontladen.
Als we dan door onze energetische bril kijken dan zien we:  hier stroomt het niet tussen de mensen. De blokkades zijn ernstig maar niet hopeloos!

Om dit op te lossen kun je jezelf laten inspireren door de Aboriginals, en de indianenvolkeren. Zij houden regelmatig een cirkelgesprek, bijvoorbeeld voor hun tipi. Het enige onderwerp dat aan bod komt is: “wat is er aan de orde”, want dat is het enige wat er werkelijk toe doet. Degene die spreekt neemt de (gisteren besproken, talking stick, en alle anderen luisteren.
Uit de ervaring die hiermee is opgedaan hebben in de laatste jaren kun je concluderen dat het regelmatig organiseren van zulke  informele Dialogen, waaraan alle deelnemers uit vrije wil deelnemen, de onderstroom wordt bovenhaalt, het onbesprokene bespreekbaar wordt gemaakt en er verbinding ontstaat tussen de deelnemers, de belangrijkste voorwaarde om echt te kunnen samenwerken. Dit soort Dialoog-gesprekken leveren ook de meest creatieve ideeën  zodra de groep eenmaal loskomt (belangrijk onderdeel is hierbij het gevoel van veiligheid waar ik later op terugkom). Wanneer de energie tussen de mensen terug gaat stromen is het mooi om zien hoe de verstandhouding tussen de deelnemers wijzigt en er een positieve sfeer van samenwerking wordt gecreëerd die een permanent karakter vertoont. Het vergt enige instructie en ervaring om dit te kunnen begeleiden, en ik beschouw het als de taak van een inspirerend leider om daar waar het nodig is deze informele dialoogsessies of cirkelgesprekken te gebruiken. Tijd is altijd een hekel ding in organisaties en deze cirkelgesprekken hebben nu eenmaal hun tijd nodig om tot hun recht te kunnen komen. Investeren in deze gesprekken maakt dat de onderstroom de creativiteit en vitaliteit van de organisatie voedt,. Het negeren van de onderstroom laat deze werken als een slijpend fenomeen op de fundamenten van de organisatie.

Het gebruik van de cirkelgesprekken is een mogelijkheid voor een inspirerend leider om zijn taak als verbindend leider neer te zetten. Hij kan hiermee op een georganiseerde manier mensen uitnodigen hun hart te openen. En wanneer mensen hun hart openen voor elkaar dan komt dit iedereen ten goede en dus ook de organisatie.

Dus: een inspirerend Leider is alert op de onderstroom en doet wat nodig is om die boven water te krijgen en creëert zo, om de woorden van David Bohm te gebruiken, een flow of meaning!
(Bron: executivewisdom.eu)

De Talking stick als magische vertrager

Allereerst dank voor het intensief bezoeken van dit blog. Reeds de 4000 pagevieuws overschreden. Mocht er behoefte zijn aan verdieping t.a.v. een bepaald facet van dialoog dan hoor ik dat graag. Op verzoek van meerderen plan ik rond eind mei weer een twee-daagse training tot dialoogbegeleider. Ik houd jullie op de hoogte. Nu eerst een blog over de magische werking van een stokje.

De talking-stick is al eeuwen lang door vele Indiaanse stammen als slechts een middel voor onpartijdig verhoor gebruikt. De talking-stick werd gewoonlijk in Raad cirkels gebruikt om te duiden wie het recht had te spreken. Wanneer er zich serieuze kwesties voor de Raad aandiende, nam de leidende oudere de talking-stick en startte de Dialoog. Als hij dan klaar was met wat hij wilde zeggen bood hij de talking-stick aan en om het even wie dan wenste na hem te spreken kon de talking-stick nemen. Op deze manier werd de stok van een individu tot een andere voorbijgegaan tot iedereen die wenste te spreken dit had gedaan. De stok werd daarna terug gegeven aan de leidende oudere om de goede orde te bewaken. Zo ook gingen de
Indianen bijvoorbeeld pas op bizonjacht nadat ze al hun twijfels in een kring in de TIPI (tent) met elkaar hadden gedeeld: hoe groot is het gebied? Hoe gedragen we ons in het gebied van de bizon? Kan ik op jou,

kun jij op mij rekenen? Wat zijn jouw en mijn sterke en zwakke punten? Dan pas ben je immers sterk als team, dan pas kun je met gerust hart en krachtig gemoed de uitdaging aangaan. Sommige stammen gebruikten een talking feather (praat veer) in plaats van een talking stick. Andere stammen gebruikte een vredespijp, een ‘Wampum’ riem, een heilige schaal of sommige andere voorwerpen waardoor zij konden duiden wie het recht van spreken had. Wat dan ook het voorwerp is, het draagt respect voor vrijheid van meningsuiting en verzekert de spreker dat hij of zij de vrijheid en macht heeft te zeggen wat in zijn of haar hart leeft, zonder angst van represaille of vernedering. Om het even wie de talking-stick in zijn of haar handen heeft, heeft de heilige macht van woorden. Enkel hij of zij kan spreken terwijl hij de stok vasthoudt; de andere raadsleden moeten stil blijven. De orginele talking stick is voorzien van verschillende attributen met verschillende betekenissen. De adelaar veer die aan de talking stick geknoopt is geeft aan hem de

Sitting Bull

moed en wijsheid om eerlijk en wijs te spreken. Het konijn bont op het einde van de stok herinnert hem die zijn woorden van zijn hart komen en dienen zacht en warm te zijn. De blauwe steen zal hem dat herinneren dat de Geweldige Geest het bericht van zijn hart evenals de woorden hoort die hij spreekt. De schaal, regenboogkleurig en altijd veranderend, herinnert hem dat alle creaties veranderen: de dagen, de seizoenen, de jaren en mensen en toestanden veranderen ook. De vier kleuren van de kralen: geel voor de zonsopgang (oosten), rood voor de zonsondergang (westen), wit voor de sneeuw (noorden) en zwart voor de aarde (zuiden); zijn symbolisch voor de machten van het heelal welke hij in zijn handen heeft om zo te spreken wat in zijn hart is. Gehecht aan de stok zijn draden van haar van de geweldige buffel. Hij die spreekt zal dit doen met de macht en kracht van dit geweldige dier. Volgens de Indianen dient de spreker echter niet te vergeten dat hij binnen zichzelf een heilige vonk van de Geweldige Geest draagt en dat hij daarom ook heilig is. Indien de spreker voelt dat hij de talking-stick niet kan eren met zijn woorden, hij dient af te zien van spreken zodat hij zichzelf niet belachelijk maakt. Wanneer hij weer opnieuw in controle is van zijn woorden, zal hem de talking-stick teruggegeven worden.

In zijn boek ‘The 8th Habit” schreef Stephen Covey een hoofdstuk genaamd ‘Blending Voices’, waarin hij vertelt over the Indian Talking Stick en hoe het gebruik ervan door de oorspronkelijke Indianen werd geleerd aan de oprichters van de Verenigde Staten.
Talking Sticks worden nog steeds gebruikt door inheemse volkeren in Noord-Amerika om problemen op te lossen. Het is een zeer efficiënte manier om hindernissen uit de weg te ruimen en mensen toe te staan zich met volledige vrijheid uit te drukken. Om deze reden, wordt het meer en meer populair in de hedendaagse maatschappij. Stephen Covey noemt het “the most powerfull communication idea and technique I have ever found.” Volgens hem is de Indian Talking Stick een goed hulpmiddel in de maatschappij waarin wij leven; een egocentrische maatschappij; een "ik-ik-ik cultuur". Mensen leren niet om naar elkaar te luisteren. Hoe vaak is er niet een verborgen agenda tijdens vergaderingen? Hoe vaak is het niet dat meningsverschillen binnen het bedrijf de voortgang verstoren? Hoe zou het zijn om dat snel te doorbreken?


Covey houdt ervan om Talking Sticks te gebruiken in vergaderingen waarbij de persoon die de Talking Stick vasthoudt de enige persoon is die mag spreken tot hij of zij zich begrepen voelt. Wanneer degene die in bezit is van de Talking Stick zich volledig begrepen voelt, dan en alleen dan, wordt de Talking Stick aan de volgende persoon doorgegeven. Hij zegt: "Dit leidt tot een ongelooflijk begrip en een synergy onder het team. Elk bedrijf zou er goed aan doen om een Talking Stick te hebben!"
     
Het gaat om het concept dat de persoon die spreekt, zich begrepen dient te voelen alvorens de Talking Stick wordt doorgegeven. "Wat gebeurt, is dat de energie van de groep van negatief naar positief wordt omgezet, van verdedigend naar creatief, en het zorgt voor derde alternatieve oplossingen die beter zijn dan wat iedereen aanvankelijk voorstelde ", zegt Covey. Het begrepen voelen door elkaar is therapeutisch en helend en deelnemers staan daardoor open voor het oplossen van het probleem.

De Indian Talking Stick heeft nut als de volgende regels worden nageleefd.
 1.Alle partijen zijn bereid om tot een oplossing te komen. De wil om uit een probleem te geraken moet voor iedereen aanwezig zijn.
2.Diegene die de Talking Stick vasthoudt, is de enige die spreekt. Hij mag de stick vasthouden zolang hij wil.
3.Diegene die geen Talking Stick vasthoudt,  zwijgt en luistert aandachtig en met empathie. Hij mag wel een vraag stellen om te kijken of hij het wel goed begrijpt.
4.Zodra de spreker zijn mening, stelling heeft uitgesproken, kiest hij iemand uit de groep die zijn mening in zijn eigen woorden herhaalt tot tevredenheid van de voorgaande spreker. Enkel op deze manier kan de spreker zich 'begrepen' voelen.
5.Zodra de spreker zich begrepen voelt, geeft hij de stok door.
6.De volgende spreker mag niet in herhaling vallen. De vorige stelling, mening mag dus niet herhaald worden.

Je kunt de talking stick ook eigentijds maken door middel van een marker, een potlood of iets dergelijks, maar mijn ervaring is dat wanneer er iemand werk heeft gemaakt van het creëren van de talking stick deze als waardevoller wordt ervaren.
Door iedereen de kans te geven te spreken en door alle andere partijen te verplichten om aandachtig te luisteren, is de kans vele malen groter om tot een akkoord te komen. Zo niet dan toch ten minste tot wederzijds begrip en respect. Een belangrijke stap op weg naar meer Dialoog!

 (Bron: dialooggroep.nl en werkxyz.nl ) Een Talking Stick kopen kan op http://www.talking-stick.nl/

Fasen, velden en vaardigheden in een Dialoog

Hoewel ik geen vast omlijnde fasen, velden en vaardigheden wil aanreiken die plaatsvinden/nodig zijn in een Dialoog  wil ik toch graag wat visies van anderen delen in dit blog op weg naar meer inzicht in het proces van Dialoog. Een uitgebreid blog dit keer omdat ik verschillende visie aan elkaar heb gekoppeld.

"Als mensen in dialoog samenzijn, oefenen ze als geheel leiderschap uit. dat is niets minder dan het zich ontvouwen van het generatieve proces. Het is de manier waarop denken deel heeft aan scheppen, maar dat kan alleen collectief gebeuren." J. Jaworski

Dialoog wordt meestal gezien als de kunst van het goede gesprek en daarmee vereenzelvigd met een beschaafde gesprekstechniek die wederzijds begrip moet bevorderen en waarin geen plaats is voor harde conflicten en grote emoties. Een dergelijke definitie van (en behoefte aan) beschaafdheid leidt niet per sé tot een goede dialoog


 Dialoog is te definiëren als een gesprek, waarin “samen denken” centraal staat en waarin:
- De deelnemers blijven uitgaan van het belang van een gezamenlijke context, maar die gezamenlijkheid ook ter discussie stellen en eventueel opnieuw willen definiëren door ook de strijdpunten duidelijk te benoemen
- De deelnemers willen, met erkenning van en respect voor de verschillen in opvattingen die in de kamer zijn, hun eigen denken en oordelen ter discussie stellen en de ook in emoties diep gewortelde overtuigingen daarachter willen laten toetsen
- De deelnemers willen  bestaande machtsverhoudingen en ongeschreven regels van het spel ter discussie stellen op zoek naar verhoudingen en regels die meer recht doen aan de situatie en dus ook machtsconflicten en onzekerheden niet uit de weg gaan, maar juist benutten.

Natuurlijk vergt “samen denken” een gesprek van een zekere kwaliteit, maar in zo’n gesprek moet dus ook ruimte zijn voor de scherpte van een conflict en sterk persoonlijk gekleurde uitingen van belangen of emoties. Een Dialoog heeft immers met name zin als we nieuwe wegen moeten vinden uit een hardnekkig probleem waarmee grote belangen zijn gemoeid of wanneer we elkaar door tegenstellingen verlammen. Er staat dan nogal wat op het spel en er is grote druk tot handelen. Dan is “hitte in de kamer” ook nodig om zaken te expliciteren en te overstijgen.

Bovendien vraagt Dialoog als kunst van het samen denken een aantal "technieken en instrumenten" om te voorkomen dat het goede gesprek ontaardt in een soort “groupthink” waarin de deelnemers elkaar bevestigen in onvoldoende getoetste beelden van de situatie, zichzelf en de andere spelers in het veld.

De kunst van het goede gesprek

Een goed gesprek is een gesprek, waarin een minimum aan expliciete en ongeschreven regels van het spel worden gevolgd. Dat is waar, maar als er veel op het spel staat wordt dat anders. Dan komen die regels en het leiderschap dat daarbij hoort ter discussie en dat is nodig om eruit te komen.Zo’n gesprek verloopt doorgaans  in vier fasen

De eerste fase is de fase van de beleefdheid. We houden ons aan de regels van het spel en zetten niet al te veel op het spel. Het bestaande beleid en optreden blijft uitgangspunt en we veranderen er hoogstens kleine beetjes van. Er zijn echter altijd spelers die veel last hebben van een hardnekkig probleem en als er niet wat gebeurt kom je uit elk beleefd gesprek met lege handen. De sensatie van lege handen maakt dat je je steeds meer gaat vereenzelvigen met je deelbelang en steeds meer behoefte krijgt om bestaande regels en zekerheden ter discussie te stellen. Er ontstaan soms vijandbeelden en je gaat je afvragen of je op een andere plek in de organisatie niet beter uit de voeten kunt dan in de context waarin je nu moet opereren, met andere woorden, de context en de regels die erin gelden worden als knellend ervaren en komen ter discussie. De kerncompetentie van de deelnemers in deze fase is die van “optimaal het spel spelen en de marges benutten”.

De tweede fase is die van het conflict. De opgebouwde spanning rond de lege handen komt op tafel. Soms wachten mensen zo lang met handelen en bouwt zich zoveel op dat de actie kamikaze-achtige trekken kan krijgen. Wat vaak optreedt is dat als de één begint met de bestaande context en regels ter discussie stellen, dat er meer komen, maar dan met soms tegenstrijdige kenmerken. Het is een ongemakkelijke fase, waar we allemaal niet te lang in willen verkeren en dus accepteren we (te) vaak een gemakkelijke weg terug naar fase 1: een snel compromis, uitstel via nader onderzoek of zelfs verdeel- en heers-technieken. Het lege handen gevoel komt na verloop van tijd  weer terug en het spel begint opnieuw, maar dan vaak versterkt. Om tot een goede dialoog te komen is het de kunst om op dat moment de hitte in de kamer te zien als een kans om een bestaand patroon te doorbreken. De leider van het gesprek moet op dat moment uit de discussie stappen en proberen het gesprek in dat perspectief te plaatsen en uitnodigen tot een nader onderzoek van standpunten, liefst ter plekke, in de hitte. Dat is dan ook de belangrijkste kerncompetentie in deze fase: ”perspectief zien in de hitte zelf”

De derde fase is die van onderzoekende Dialoog. We worden uitgenodigd om te blijven bij het eigen belang en eigen standpunt, maar om dat tegelijkertijd ter discussie te stellen en te laten bevragen. Dat betekent dat we onze oordelen over ons eigen gelijk en het ongelijk van de ander opschorten en ruimte maken voor een fair onderzoek naar de argumenten en achtergronden ervan. Het is in deze fase dat de kracht van dialoog als middel om onbewuste denkprocessen naar de oppervlakte te krijgen, dilemma’s in een ander licht te zien en eigen defensiemechanismen te onderkennen bij uitstek aan het daglicht treedt. De belangrijkste kerncompetentie in deze fase is dan ook “opschorten van het oordeel om de architectuur van het onzichtbare erachter te kunnen zien”

De vierde fase is die van de generatieve Dialoog. Uit de herkenning van kracht en zwakte van veel van de mentale modellen die op tafel komen ontstaat vaak vanzelf de behoefte en ruimte om samen zowel nieuwe inhoudelijke inzichten te ontwerpen als om nieuwe regels van het spel te ontwikkelen om die nieuwe inzichten ook praktisch mogelijk te maken. In het cyclische proces van menselijk handelen en denken treedt daarna de eerste fase weer in werking, waarin het “nieuwe” weer het uitgangspunt wordt waarop we elkaar ontmoeten en blijven bevestigen, totdat nieuwe vormen van met lege handen staan zich ontwikkelen. De belangrijkste kerncompetentie in deze fase is het vermogen om ‘een nieuw handelingsperspectief te ontdekken in de veelheid van visies”

De belangrijkste eisen die aan de vaardigheid en de basishouding van de deelnemers aan het goede gesprek worden gesteld, worden vooral op de proef (en op prijs) gesteld in de laatste drie fasen. Het gaat kort samengevat in essentie om de volgende vier:
1.Initiëren en richting geven. Het gaat om het duidelijk je persoonlijke stem geven aan wat jij wilt zien gebeuren, wat jij belangrijk vindt en waarom. Dat het er bij jou toe doet en belangrijk is, dat je geen genoegen kunt nemen met wat er nu is, dat je meer ruimte wilt of wat dan ook.
2.Luisteren en bewust en openlijk participeren in de gedachtegang van de ander. Kijken of je de ander hebt begrepen, wat jij zou kunnen bijdragen aan wat de ander wilt, tot hoever, onder welke condities, de ander helpen om diens gedachtegang te vervolmaken en af te ronden, vooral door de juiste vragen te stellen.
3.Opponeren en met respect tegengas geven of corrigeren. Laten zien wat de kracht is van de huidige situatie en waar die kracht of coherentie ter discussie komt door wat de initiator wil. Duidelijk maken wat voor jou de grenzen zijn waarbinnen in ieder geval moet worden opgetreden.
4.De kwaliteit van het gesprek bewaken. Dit wordt vaak gezien als de taak van de voorzitter, maar is zeker in de hitte van de strijd of de worsteling van het onderzoek een verantwoordelijkheid voor alle deelnemers. Het gaat om het bewaken van het perspectief (leidt wat er nu gebeurt tot openingen of leidt het juist af of tot verharding ?) van de deelname van een ieder, van de wijze van omgaan met moeilijk onder woorden te brengen twijfel en weerstand. Het gaat om het vermogen om tegelijkertijd zowel intensief aanwezig te zijn als juist met enige afstand te kijken naar wat er gebeurt en dat aan de orde te stellen.

Bill Isaacs

Dialoog gebeurt in een omgeving die daartoe ontworpen is. David Bohm vergelijkt dialoog als supergeleiding in een vat: wanneer elektronen worden afgekoeld, zullen zij als een samenhangend geheel fungeren eerder als afzonderlijke deeltjes. Dialoog is dus het creëren van een koelere omgeving. Hoe kom je tot die situatie? Bill Isaacs onderscheidt vier fasen om te komen tot dialoog (Senge et al., 1995, p. 309-310):

1. Instabiliteit van het vat
 We beginnen met verschillen in perspectieven die vaak niet zijn uitgesproken en dat leidt tot een eerste crisis die kan blijven steken in de discussie. Er is echter een andere mogelijkheid: we schorten onze mening, ons perspectief op. Dit is essentiële stap die ieder moet zetten. Dat impliceert wel dat we de chaos die daaruit vloeit, dienen te accepteren.

2. Instabiliteit in het vat 
 Dat leidt echter tot een nieuwe crisis, de crisis van het opschorten. Doordat alle al dan niet extreme meningen naar boven komen, wordt de fragmentatie in opinies heel duidelijk. We zijn onze oriëntatie kwijt en voelen ons gefrustreerd: dit leidt ons nergens naar. Het is een verwarrende, maar noodzakelijke fase. Het is belangrijk om nu niet terug te beginnen discussiëren over wat nu juist en fout is.

3. Informeren in het vat 
 Als genoeg mensen bij het proces blijft, koelt het vat. De groep begint nu als geheel te informeren en wordt gevoelig voor het effect van de dialoog op de deelnemers. Nieuwe inzichten komen boven. Zo komen we tot een nieuwe crisis: die van de collectieve pijn. De fragmentatie en het isolement wordt voelbaar. Dit bewustzijn leidt tot het afgooien van onze starre en oude gewoonten van communicatie en kan naar de volgende fase leiden.

4. Creativiteit in het vat 
 Het verschil tussen individu en groep vervalt nu: de groep heeft geen betekenis maar is de betekenis. Stiltes vallen, maar zijn niet langer pijnlijk. Het denken krijgt een ander ritme en tempo. Ongekende niveaus van intelligentie en creativiteit komen naar boven.

Over vaardigheden zal ik later meer schrijven. Voor nu, een goede dag gewenst!

(Bronnen: Dialoog: de kunst van het samen denken en Hoe tot dialoog komen )

Stilte intensiveert

Het gebabbel in ons hoofd belet ons vaak om goed te luisteren en goed aandachtig aanwezig te zijn in een Dialoog. Meestal kunnen mensen de chaos (in en buiten ons hoofd) wel de baas. We scheppen orde met ons denken, spreken, organiseren en de routine van de dag. Modellen, projecten, therapieën en plannen geven ons houvast, terwijl boeken, verhalen en opleidingen helpen structuur en zin te geven. Maar soms lukt dat niet. Wanneer dit in een Dialoog gebeurt is stilte een heilzaam middel om verder te komen.
Samen zwijgend naar buiten kijken betekent het beeld binnen laten komen, het besef toestaan ergens geen greep meer op te hebben. Sterker nog: zelf in de greep te zijn van iets dat je niet verkozen hebt. Dit besef er laten zijn, schept ruimte voor iets nieuws.Stilte beschouw ik als een intensivering van de ontmoeting. Mensen ontmoeten elkaar, maar intensiteit en intimiteit ontstaan doordat men in die ontmoeting ook zichzelf tegenkomt.Waarom is de stilte die nu ontstaat zo bijzonder betekenisvol?

Zwijgen wil zeggen dat je nog zoveel niet weet van een ander. Stilte is dan een uitdrukking van respect voor de ander, niet vanwege status of macht, maar omdat de ander oneindig veel meer is dan jij kunt waarnemen. Ophouden met spreken brengt een grondhouding tot expressie waarin je je richt op het betere, hogere in de ander, terwijl je dat misschien niet ziet. Een moment stil zijn kan de creatieve ruimte scheppen om iets nieuws te laten komen. Je laat bekende inzichten en overtuigingen los, parkeert vertrouwde gevoelens van sympathie en antipathie, stapt uit de routine; je houdt je in. Door deze gelatenheid kan er iets nieuws komen

De oefening is dan dat je luistert naar die ander, eventueel om voorbeelden en verheldering vraagt, maar dat je verder vooral stil bent en niets doet: dus niet verklaren, niet proberen te begrijpen, geen associaties met de eigen situatie, niet beoordelen, niet interpreteren, geen beschuldiging, geen medelijden en niet roddelen.
Als in een Dialoog een dergelijke stilte wordt betracht - wat overigens meestal veel moeite kost - dan kunnen er tot ieders verrassing mooie, onverwachte antwoorden ontstaan. De moeite die het kost heeft wellicht te maken met de intensiteit van de ontmoeting en het verdragen van het ongemak waarmee dat gepaard kan gaan.
Ook het wachten en de onzekerheid van de afloop gaan tegen onze neiging in voor harmonie te willen zorgen en zaken af te ronden. Het mooie en verrassende is dat een nieuw perspectief, een nieuwe opening of een creatieve impuls haast als een wonder of mystiek moment uit het niets tevoorschijn kunnen komen. Vervolgens kunnen er nieuwe en moedige stappen gezet worden. De vragensteller komt tot de ontdekking dat het tijd is zijn hart te volgen.  Merken dat echt leiderschap te maken heeft met respect en aandacht en niet met uiterlijk vertoon en macht. Ondervindt dat in stilte samen naar iets kijken zorgt voor een gevoel van verbondenheid en vertrouwen, waardoor ze een besef van mislukking en overmacht kan toelaten.

Stilte intensiveert de ontmoeting tussen mensen, want het schept ruimte voor mensen om zichzelf te ontmoeten.

(Bron: stilte als intensivering van de ontmoeting)