Dag 134 - Think more en I don't know

Trots lees ik het gastblog van dochter en vrouw terug. Dialoog als wezenlijk onderdeel van ons leven en gezin. Blij trots ben ik ook dat mijn dochter straks doorstroomt naar het eerste Christelijk Lyceum in Haarlem. Onze verwachting was dat Lucia zou doorstromen naar het Voortgezet Onderwijs in de vorm van de Vrije school omdat zij ook daarin basisonderwijs heeft genoten. Bij binnenkomst in het ECL was voor Lucia de keuze gemaakt. Dit was haar volgende school. waarom? Het voelt goed pap. Klaar!

De school voelt inderdaad goed en helemaal toen ik een artikel tegenkwam op 'Het Kind", een platform waarop onderwijsbetrokkenen theorie en praktijkverhalen met elkaar verbinden en delen, op bijeenkomsten en online op www.hetkind.org.
Het was een artikel van Dick van der Wateren, docent op het Eerste Christelijk Lyceum in Haarlem. Hij was aanwezig op het onderwijssymposium in Rotterdam, “Education of the Heart“, met als hoofdgast de Dalai Lama.
In zijn verslag zie ik sprankjes van de Dialoog verschijnen. Het niet-weten van Socrates, vragen blijven stellen, verder denken en bovenal dat je lef moet hebben om niet te weten, of bewust te zijn dat je slechts jouw waarheid of antwoord kent. Dit verslag doet mij nog meer geloven in de waarde van lessen Dialoog binnen het voortgezet onderwijs en de mogelijkheid deze ooit te realiseren.

'I don’t know’, is het antwoord van de Dalai Lama aan een meisje dat hem vraagt wat de wereld verwacht van de jeugd. ‘Think more’, voegt hij eraan toe. Hij zal het later nog een paar maal zeggen. Waarom is dit simpele en op het oog domme antwoord zo’n belangrijke boodschap voor het onderwijs? Dick van der Wateren verdiept zich in de eindigheid van een vast antwoord en de kracht van je eigen vragen stellen, je eigen antwoorden zoeken. ‘Als wij vinden dat kritisch denken en creativiteit tot de leerdoelen van ons onderwijs horen, moeten we consequent zijn en daarvoor ook ruimte maken in onze lessen.’

Dick van der Wateren

‘Ik weet het niet.’ Dit schijnbaar banale antwoord is een van de gedachten die ik meeneem van het bezoek van de Dalai Lama.

 Het symposium draaide om de waarden ‘Wholeness‘, ‘Relationship‘ en ‘Responsibility‘ als uitgangspunten voor onderwijs in deze tijd. Het gaat in het onderwijs om meer dan alleen meetbare waarden. Je kunt zelfs stellen dat wat werkelijk belangrijk is, niet meetbaar is.

I don’t know
Waarom is dit simpele en op het oog domme antwoord zo’n belangrijke boodschap voor het onderwijs?
Wij leraren zijn snel geneigd een uitgebreid antwoord te geven op een vraag van een leerling. Leerlingen verwachten van ons antwoorden, maar je kunt je afvragen of dat altijd een goed idee is.

Waarom is het vaak beter om te zeggen: ‘Ik weet het niet’?
In de eerste plaats weet ik niet alles en pretenderen dat ik wel alle antwoorden heb op vragen van mijn leerlingen, maakt me eerder zwakker dan sterker. Ze hebben snel door of ik hen afscheep met een half antwoord en zullen dan niet snel geneigd zijn om mij nog eens vragen te stellen over dingen die voor hen belangrijk zijn.
Als ik het niet weet, biedt ons dat de unieke mogelijkheid om samen op zoek te gaan naar een antwoord. Daar worden we allemaal wijzer van. Meestal ontdekken we dan dat een antwoord tot weer nieuwe vragen leidt, waardoor we nog meer kunnen leren. Het hoort tot de meest verrijkende en plezierige ervaringen die ik als docent heb.
Leerlingen willen graag weten wat het ‘goede antwoord’ is. Maar bestaat er wel zoiets als het ‘goede antwoord’

Think more

Een antwoord kan het einde zijn van een denkproces. Niet voor niets zei de Dalai Lama: “Think more.” Citotoetsen en eindexamens, hoe belangrijk ook, zijn vaak weinig meer dan testen van aangeleerde trucs. De kwaliteit van het denkproces of de creativiteit beoordelen is veel moeilijker en in elk geval niet op deze manier meetbaar. Als wij vinden dat kritisch denken en creativiteit tot de leerdoelen van ons onderwijs horen, moeten we consequent zijn en daarvoor ook ruimte maken in onze lessen. Toetsen en examens (en de training ervoor) mogen die dan niet in de weg staan.

“Think more” betekent ook: zoek je eigen weg, maak je niet afhankelijk van je leraar, stel je eigen vragen. Dat is wat leerlingen onafhankelijk maakt, hen leert nadenken, autonoom maakt. Het is bekend dat autonomie voor leerlingen de sleutel is tot motivatie. Hoe meer autonomie leerlingen hebben in mijn lessen, hoe meer ze gemotiveerd zijn om te leren.

Geen antwoord geven op vragen van leerlingen maakt dat niet ik als leraar hard moet werken, maar mijn leerlingen. Zie het boek van Smith en Gilbert, The Lazy Teacher’s Handbook. Mijn leerlingen vinden dat niet altijd leuk, maar uiteindelijk leren ze daar meer van dan wanneer ik alles voorkauw.

Als zelfs iemand als de Dalai Lama, die zijn hele leven heeft gestudeerd en nagedacht, kan zeggen: ‘I don’t know,’ moet ik dat ook durven. Durven toegeven dat ik niet alle antwoorden weet, erkennen dat niet alle vragen maar een antwoord hebben en vertrouwen hebben in de mogelijkheden van mijn leerlingen om over vragen na te denken.

Dat is de les van de Dalai Lama aan mij. (en aan mij!)

A domani!