Ubuntu WIJ-wijsheid

Vandaag weer een boeiende trainingsdag met 4e jaars van de SPSO achter de rug. Wat een mooie en vooral inspirerende dag was het weer. Het was een groep waarvan je kon voelen dat er een sterke onderlinge band was en ook in het oefenen was dat zichtbaar en voelbaar. Een dag is natuurlijk erg kort voor een kennismaking met dialoog en ook nog tijd en ruimte om er mee te spelen. Het enthousiasme tijdens de dag en de kernachtige terugblik aan het eind van de dag doen me hoopvol worden dat een aantal van de deelnemers actief met de dialoog aan de slag gaan. Misschien dat een aantal van hen zelfs nog iets achter laten op dit blog. Meteen ook een nieuwe ontmoeting kunnen plannen met een collega trainer voor over twee weken. Het sterke wij- gevoel kunnen we extra belichten door te kijken naar de Ubuntu vorm.

UBUNTU: van individuele naar gezamenlijke wijsheid

 

Hoe kunnen organisaties de bestaande kennis en ervaring in de organisatie, team of afdeling beter benutten? Hoe leidt het delen van kennis tot betere beslissingen? Hoe kan men de individuele wijsheid van een individu omzetten in de collectieve wijsheid van een groep? De dialoogmethode uit Zuid-Afrika biedt hier een antwoord op met het Ubuntu-gesprek. We gaan  kort in op de oorsprong, betekenis en toepassing van de Ubuntu filosofie binnen organisaties. 

Oorsprong & betekenis

 

De Ubuntu filosofie heeft zijn oorsprong in Zuid-Afrika en zegt eigenlijk dat jij als individu bestaat bij gratie van de ander en de gemeenschap; oftewel dat jij iemand bent door de mensen om je heen. “Ik ben omdat wij zijn” is dan ook het adagium van Ubuntu. Het begrip Ubuntu komt van het Zulu gezegde ‘umuntu ngumuntu ngabantu’ wat erop neerkomt dat een mens pas mens wordt door andere mensen. We zijn nl wie we zijn als anderen ons zien, erkennen en respecteren voor wie we zijn.

Dit impliceert een ander mensbeeld en kijk op de waarde van de mens. Hierbij ligt niet zozeer de nadruk op het individu waarbij zelfontplooiing en optimalisatie voorop staat (zoals in de westerse cultuur) maar op de ander en de betekenis voor de gemeenschap. De mens ontleent zijn waarde namelijk aan de ander en de bijdrage die het levert aan de gemeenschap. Met het oog op duurzaamheid hebben we dit vernieuwde mensbeeld hard nodig, aangezien we in een eindige wereld leven met beperkte middelen en ons handelen consequenties heeft voor de ander.

Het “ik denk dus ik ben” van Descartes wordt in Afrika vertaald in: “ik ben omdat wij zijn”. 

Waar in de westerse cultuur het accent ligt op de mens als uniek individu met de nadruk op zelfreflectie, zelfontplooiing en eigen verantwoordelijkheid zien we in communale gemeenschappen het welbevinden van de gemeenschap, gedeelde verantwoordelijkheid, gezamenlijk leren en collectieve wijsheid centraal staan.  Tegelijkertijd zien wij onder andere door de onzekerheid die de financiële crisis met zich heeft meegebracht, het doorgeschoten individualisme en vergevorderde neoliberalisme in het westen ook de behoefte ontstaan in het verbindend samenwerken en samenleven. We hebben meer behoefte om met elkaar te delen en de krachten te bundelen, dat voorkomt uit ons verlangen naar verbondenheid. Dat is niet zo gek als je bedenkt dat wij kuddedieren zijn.

Toepassing 

 In de Ubuntu filosofie staat aldus de gemeenschap centraal. Zo’n gemeenschap kan ook een organisatie zijn, waarin verschillende mensen afhankelijk van elkaar zijn en gezamenlijk verantwoordelijk voor de continuïteit en welzijn van de organisatie. De ontwikkeling van een organisatie wordt vanuit het Ubuntu gedachtegoed ontleend aan de mate waarin alle medewerkers de verantwoordelijkheid nemen voor het welbevinden van de organisatie. Oftewel wanneer de individuele ambities verbonden zijn met de collectieve ambitie van de organisatie. Het succes van de organisatie hangt samen met de diversiteit en kwaliteit van de individuele bijdragen die medewerkers leveren en de mate waarin deze samenvloeit en productief wordt gemaakt in de collectieve wijsheid en algemeen belang van de organisatie. Ik hoor u al denken als lezer: mooie woorden maar hoe kunnen wij deze filosofie concreet toepassen in onze eigen organisatie?

Het gedachtegoed dat schuil gaat achter de Ubuntu filosofie kunnen we vorm geven binnen organisaties middels de dialoogvorm die we het Ubuntu-gesprek noemen.

 Het Ubuntu-gesprek gaat ervan uit dat men tot betere beslissingen kan komen door de collectieve wijsheid te benutten die aanwezig is in een groep. Het is een gespreksvorm waarbij de diversiteit aan bijdragen, visies, ideeën rondom een bepaald onderwerp of thema van alle deelnemers in de groep wordt meegenomen. Dankzij deze diversiteit en verschillen in aanleg, potentie, talent, belangstelling, leerstijl, kennis, achtergrond etc. leren mensen van elkaar. Hierbij is het van belang dat men erop uit is om de zienswijze van de ander te begrijpen vanuit haar/zijn perspectief en betekeniswereld. En niet de intentie heeft om de ander te overtuigen van de waarde of juistheid van zijn eigen visie of standpunt.

Op deze manier krijgen de deelnemers beter inzicht in het onderwerp of probleem dat ze aan de kaak stellen en kunnen daarom tot betere oplossingen of beslissingen komen. Een primaire voorwaarde om een Ubuntu-gesprek te kunnen voeren is dat de deelnemers elkaar willen begrijpen en niet zozeer hun gelijk proberen te halen. Dit impliceert actief luisteren in plaats van oordelen of overtuigen. Bovendien is een Ubuntu-gesprek strak gestructureerd, omdat er bij voorhand duidelijke afspraken worden gemaakt.

Deze methode kan worden ingezet voor verschillende doeleinden: om een vraag of thema verder uit te diepen, om een probleem op te lossen, om tot een gedegen beslissing te komen etc. Op basis van vijf stappen kan men onder begeleiding van een persoon een Ubuntu-gesprek doorlopen. Omdat er tijd nodig is voor de individuele bijdragen en verhalen van een ieder bestaat een groep bij voorkeur maximaal uit acht deelnemers. Ook is het belangrijk dat iedereen bereid is om haar of zijn overtuigingen met de ander te delen.

Ik wil hier kort ingaan op de vijf stappen die in een Ubuntu-gesprek worden doorlopen:

Stap 1: creëren van een gezamenlijke context

 Een concrete aanleiding of startvraag van een inbrenger vertalen naar een algemeen thema waar elke deelnemer zich mee kan verbinden.

Stap 2: verbinden door de kanovraag

 De deelnemers delen met elkaar hun persoonlijke verhalen en ervaringen m.b.t. het thema.

Stap 3: herijken van de startvraag 

 De inbrenger wordt gevraagd om met alle gehoorde verhalen zijn startvraag opnieuw te formuleren, hetgeen het uitgangspunt wordt voor het vervolg gesprek.

Stap 4: delen van verhalen en inzichten 

 De deelnemers krijgen de ruimte om hun eigen inzichten en ervaringen m.b.t. de startvraag te delen en te zoeken naar de betekenis van andermans verhaal.

Stap 5: oogsten en afronden 

 In de laatste stap wordt een ordening aangebracht in deze verhalen en worden de gezamenlijke wijsheden benoemd. De inbrenger en deelnemers kijken welke nieuwe inzichten ze hebben opgedaan.

Een vorm die zeker het uitproberen waard is. Tot morgen.

(Bron Yauk talent & organisatie)