Normaal of ontwikkelingsgericht?

Normale interactie en ontwikkelgerichte interactie

Vanmiddag weer heerlijk gewandeld, nu in de bossen bij Leyduin in Heemstede. Zag daar een prachtig theehuis op een heuvel, waar je volgens mij inspirerende dialogen kunt houden. Hoog boven de bossen uit en het weidse uitzicht. Al wandelend is het heerlijk gedachten wisselen. Onderwerpen voor het blog spelen door mijn hoofd, net als het lentegetjilp van verschillende soorten vogels. Het zonnetje schijnt en het bos ruikt naar het eind van de winter.
Peter Senge zegt over dialoog dat het een werkelijk gesprek is, gericht op een gezamenlijk nadenken met het doel inzichten te verwerven die ieder voor zich niet zou kunnen bereiken. In een dialoog begint, zegt hij, een nieuw soort geest te ontstaan, gebaseerd op de vorming van een gemeenschappelijke betekenis.

Maar we zijn niet altijd in dialoog, hebben verschillende vormen van interactie.

Argyris (1990) maakt onderscheid tussen normale interactie en ontwikkelgerichte interactie. Veel interactie, normale interactie zoals Argyris dat noemt, gaat niet verder dan het inbrengen van opvattingen en het proberen over te halen van de ander. Al snel worden conclusies getrokken en gestelde vragen zijn veelal suggestief. In ontwikkelgerichte interactie wordt gezamenlijk de inspanning geleverd om onbewuste redeneringen, opvattingen of ideeën aan het licht te brengen, samen te onderzoeken en op die manier gemeenschappelijk betekenis te geven. Samen willen is hierin heel belangrijk.
Wat Argyris de normale of alledaagse interactie noemt, verwijst naar de onderste twee niveaus van het kwadrant. En wat hij ontwikkelgerichte interactie noemt, verwijst naar de dialoog uit de bovenste twee niveaus. De bovenste laag is vaak lastig te bereiken Meestal starten interacties op het eerste niveau (beleefd uitwisselen). Het lukt vaak om het volgende niveau te bereiken (discussiëren). Beide niveaus van interactie zitten aan de onderkant van het kwadrant. De bovenste twee niveaus bedoelen we als we het hebben over interactie op een hoger plan of een gesprek op een hoger niveau. Die vormen van interactie zijn vaak lastiger te bereiken, terwijl juist reflectieve en generatieve dialoog belangrijk zijn als je wilt verbeteren, ontwikkelen of vernieuwen.
 1.Het eerste niveau van interactie, links onderin, is beleefd uitwisselen van informatie en meningen.
 2. Het tweede niveau, rechts onderin, is discussiëren; debatteren, je wilt boven tafel krijgen wat de ander denkt en vindt en je zet daar jouw standpunt tegenover.
 3. Het derde niveau, rechtsboven in het kwadrant, noemen we reflectieve dialoog; je onderzoekt elkaars perspectieven. Onderliggende aannames en opvattingen krijgen hier aandacht.
 4. Het vierde niveau linksboven in het kwadrant is generatieve dialoog; je gaat een stap verder, het stelt je in staat om nieuwe perspectieven te ontwikkelen. De flow van creatie en betekenis.
Bovenste laag vaak lastig te bereiken 
Meestal starten interacties op het eerste niveau (beleefd uitwisselen). Het lukt vaak om het volgende niveau te bereiken (discussiëren). Beide niveaus van interactie zitten aan de onderkant van het kwadrant. De bovenste twee niveaus bedoelen we als we het hebben over interactie op een hoger plan of een gesprek op een hoger niveau. Die vormen van interactie zijn vaak lastiger te bereiken, terwijl juist reflectieve en generatieve dialoog belangrijk zijn als je wilt verbeteren, ontwikkelen of vernieuwen. Het is niet simpel is om meteen op het niveau te starten van de reflectieve of generatieve dialoog. Het vraagt soms om ook de andere niveaus eerst te ervaren.Elk niveau van interactie heeft zijn waarde. Als je verandering teweeg wilt brengen samen met anderen, wilt professionaliseren of vernieuwen, is interactie op het derde of vierde niveau cruciaal. Dan is de dialoog dus belangrijk. Maar als je bijvoorbeeld snel een mening wilt polsen,een idee kritisch wilt toetsen, of instructies wilt geven, is de dialoog hiervoor niet de meest voor de hand liggende vorm. Het is belangrijk zorgvuldig stil te staan bij wat je wilt bereiken en welke vorm van interactie daarbij past. In onderstaand overzicht staat wanneer welke interactie nuttig is.
 Interactie op niveaus 1 en 2 is nuttig als je:
• Snel een ‘brandje moet blussen’
• Meningen wilt polsen als je een nieuw idee hebt
• Een idee kritisch wilt toetsen
• Wilt uitleggen aan een ander hoe iets werkt
 Interactie op niveaus 3 en 4 is noodzakelijk als je:
• ‘Brandjes’ wilt voorkomen • Een probleem wilt doorgronden
• Nieuwe ideeën of perspectieven wilt ontwikkelen
• Wilt reflecteren
De reflectieve en generatieve dialoog zijn dus belangrijk zijn als je wilt verbeteren, ontwikkelen of vernieuwen.Als het lukt de interactie naar een hoger plan te tillen, kun je je eigen vakmanschap beter
zichtbaar maken en benutten. Daarnaast draagt het bij aan persoonlijke groei.. Als doorgaan op oude voet niet meer werkt en als dezelfde discussies terugkeren en dilemma’s onopgelost blijven, is het nodig het gesprek op een ander niveau te voeren en de dialoog aan te gaan. Als het lukt interactie naar een hoger plan te tillen, verleidt het je vaak tot persoonlijke groei. In dialoog met anderen kun je geconfronteerd worden met nieuwe uitdagingen én met je eigen denkbeelden en aannames. Door die samen te onderzoeken, kun je zelf groeien. Je hebt anderen soms nodig te zien wat je zelf (nog) niet ziet en je eigen denken te toetsen. Keursten en Frijters (2002) stelden dat uitwisseling met anderen en het combineren van invalshoeken nodig is om tot nieuwe perspectieven te komen. We hebben anderen nodig om dingen te ontdekken, te bedenken en uit te voeren! Hier ga ik mee aan de slag hoop ik in de Gemeente Vianen.
(Bron: Verfrissende ontmoetingen Mara Spruyt, Suzanne Verdonschot, Marieke Dresen)