Mijn kennismaking met dialoog

Het was het jaar 2004 dat de dialoog mijn leven in kwam. Ik gebruikte de visie van Don Bosco op het gebied van opvoeden in mijn eindscriptie. Toen op de besloten groepen waar ik toen werkte bleek dat beheersen en sanctioneren niets tot weinig opleverde zijn we daar twee pilots gestart om met de dialoog te werken, welke ik mocht leiden.
Jongeren zijn nog volop in ontwikkeling wat betreft de functies voor aandacht, waarneming, planning, communicatie en geheugen. Voor jongeren met een licht verstandelijke beperking geldt dit des te meer. Vaak heeft dit een stroef lopende communicatie, begeleiding en/of behandeling tot gevolg. Om de resultaten van de begeleiding te optimaliseren is gerichte kennis en een attitude nodig over hoe contact en communicatie met deze jongeren dient te verlopen. Hiervoor is  ‘De Dialoog’ ontwikkeld.

Dialogische communicatie is gebaseerd op de kennis over sociale informatieverwerking en de denkprocessen die nodig zijn om het eigen gedrag  op een adequate manier aan te sturen. Een dialoog is een tweespraak waarbij de jongere dusdanig respect en erkenning ervaart dat hiermee de ontvankelijkheid voor zijn leerproces positief wordt beïnvloed. We hebben inmiddels de ervaring dat onze beroepsopvoeders veel baat hebben bij de kennis en dialogische vaardigheden, al liggen de oude mechanismen op de loer zo gauw het spannend wordt in tekst en gedrag van de jongeren. Ik wil toch in dit blog graag even refereren aan Don Bosco die mij uiteindelijke op het pad van de dialoog heeft gebracht.

Giovanni Bosco wordt geboren op 16 augustus 1815 in het gehucht Becchi in de buurt van Turijn (Italië). Zijn vader, die daar een kleine boederij heeft, sterft als Giovanni nog geen twee jaar is. Met zijn twee broers helpt hij zijn moeder op de boerderij en in de huishouding, hoewel hij het liefst naar school wil gaan om priester te worden. Door de armoede thuis en allerlei tegenslagen kan hij pas op zijn zestiende aan het gymnasium beginnen. Op 26-jarige leeftijd wordt hij tot priester gewijd. Het leven van 'Don' ('priester') Bosco draait om een soort dromen die hem duidelijk maken dat hij zich in moet zetten voor de jeugd. Een ontmoeting met een zwerfjongen uit Turijn in 1841 betekent het begin van zijn levenswerk: jongeren de ruimte bieden om te werken aan hun toekomst, met speciale aandacht voor de kansarmen en achtergestelden onder hen.
 Don Bosco's manier van werken met jongeren staat bekend als het 'preventief pedagogisch systeem'. Het is

samen te vatten aan de hand van enkele sleutelbegrippen. Aanwezigheid is de kern ervan. Niet om jongeren te 'controleren' maar om 'er te zijn' en zo een relatie met hen op te bouwen. Liefde is het bindende element in het systeem. Jongeren moeten voelen dat er 'van binnenuit' aandacht aan hen wordt besteed. Dialoog houdt in dat de werkwijze geen eenrichtingsverkeer is. Door het aangaan van een dialoog voelen jongeren zich serieus genomen en zijn ze meer gemotiveerd om verantwoordelijkheid - een vierde sleutelbegrip - te dragen voor zichzelf en voor anderen. Stimuleren houdt in dat jongeren ertoe komen hun eigen mogelijkheden te ontdekken en verder te ontwikkelen.
 Don Bosco vond vertrouwen vanzelfsprekend. In plaats van jongeren te behandelen als onmondig en onzelfstandig, gaf hij hen zijn vertrouwen om tot ontplooiing te komen. Opgroeiende mensen hebben tenslotte ruimte nodig, letterlijk en figuurlijk: om te spelen, te experimenteren, maar ook om fouten te maken en deze weer te herstellen Zingeving Wat vormt de zin van ons bestaan? Wat is onze diepere bestaansgrond? Opvoeden is voor Don Bosco in dialoog gaan met jongeren in woord en daad. We leven voor wat ons inspireert en waar we in geloven. Essentieel is daarbij dat de opvoeder zijn levensovertuiging niet aan de jongere oplegt, maar er wel vrijuit over durft te spreken. Spiritualiteit, in al haar verscheidenheid, kan een horizon geven, een kader en een perspectief

Kan iemand die leefde in de 19e eeuw ons nú inspireren in ons werk met jongeren? Is, in een tijd van verregaande individualisering, ontkerkelijking, materialisme en nieuwe (social) media zijn methode nog wel actueel? Het antwoord is een volmondig: ja! De methodiek van Don Bosco sluit perfect aan bij onze hedendaagse wetenschappelijke pedagogische inzichten en past in onze multiculturele en multireligieuze samenleving. In alle hoeken van de wereld wordt nog steeds gewerkt volgens het Preventief Pedagogisch Systeem.

Grondgedachte
Innerlijk gedreven en spiritueel geïnspireerd schiep Don Bosco een wereld om zich heen die ons nu tot voorbeeld is. Een wereld waarin we spontaan communiceren met jongeren en waarin opvoeden een dagelijks gebeuren is in alledaagse dingen. Ook tonen we onze betrokkenheid door écht aanwezig te zijn, met onvoorwaardelijke inzet. Dit kan alleen wanneer we ook een klimaat van hartelijkheid scheppen, zodat de jongere zich thuis voelt en zich gewaardeerd weet. Uiteraard staan we daarbij met beide voeten in de realiteit

Los van het feit dat ik, en dat heb ik al eerder laten blijken, niet erg gecharmeerd ben van geïnstitutionaliseerde vormen van spiritualiteit, vind ik toch dat de pedagogische visie van Don van grote waarde kan zijn in onze hedendaagse jongerenwereld. Chapeau priester en bedankt voor de dialoog op mijn pad!
(Bron: donboscowerken.nl)