Vertragen om te versnellen?

Op de homepage van de  website www.mensindialoog gebruik ik de slogan “vertragen om te versnellen” als een krachtige eigenschap van de dialoog. Maar wat is die meerwaarde daarvan dan? Laten we daar eens naar kijken.

We weten allemaal hoe snel ons ‘krijgen van gedachten’ is (er wordt zelfs verondersteld dat deze snelheid hoger ligt dan die van het licht, maar dat terzijde). Deze gedachtestroom, die we in de volksmond vaak denken noemen, staat vaak diep luisteren naar de ander in de weg. Het wordt verstoord door het luisteren naar het gebabbel in ond hoofd. Misschien ken je ervaring wel dat we werkelijk luisteren naar onze gedachten, je hoort jezelf praten in je hoofd. Misschien heb je er zelfs wel eens wakker door gelegen, terwijl je zo graag wilde slapen. Je aandacht bleef maar naar die slaapverstorende gedachtenstroom van woorden gaan.

De vertraging waar ik het over heb in de slogan is gekoppeld aan onze aandacht. Het eerste dat je vanuit aandacht kunt bereiken is vertraging van deze gedachtestroom. Waarom is dat dan belangrijk in een dialoog? Op een gegeven moment ben je zo vaardig geworden in het vertragen van de gedachtestroom dat je er steeds minder aandacht voor nodig hebt om het voor elkaar te krijgen. Het gaat dan bijna vanzelf, je laat je er niet meer door constant door beïnvloeden. Al die aandacht kun je nu aan het luisteren naar de ander besteden, wat de ander zegt wat met wat die zegt. Er komen dan waarschijnlijk geen reactieve vragen of opmerkingen (met een verstopt oordeel) in je op, maar eerder verhelderingsvragen om wat de ander zegt nog beter te kunnen begrijpen. Wat je dus versnelt met de vertraging van de gedachtestroom is het begrijpen van de ander. Kun je je voorstellen hoe dat is als alle dialoogdeelnemers dat doen? Niet meer reactief ingaan op wat de ander zegt, maar diep luisteren naar de ander en dan diep luisteren naar wat je gedachten daarop te zeggen hebben en dan pas kiezen welke gedachten je weer met die ander wilt delen. Op de momenten dat je naar jezelf luistert is het dus stil. Deze stiltemomenten kenmerken een dialoog. Geen stiltemomenten betekent al snel een woorden-pingpong tussen deelnemers, het slechts uitwisselen van gedachtestromen.

De tweede vertraging die je in kunt zetten met de deelnemers aan een dialoog is te kiezen voor ontwikkelingsgericht in plaats van doelgericht. Doelgericht hebben we geleerd als een efficiënte manier om zaken aan te pakken. Helaas blijkt vaak dat het te bereiken doel niet echt van ons allemaal is, of niet duidelijk, niet helder genoeg. Doelgericht (als we het er wel over eens zouden zijn) in de zin van A naar B, gaat vaak voorbij aan de mogelijkheden C, D en vele anderen. Te veel focus sluit uit. Te doelgericht levert vaak een variant op van wat we al hadden. Ontwikkelingsgericht, in de zin van constant kijken naar en bijsturen van het zich ontvouwende proces, kan wellicht langer duren, maar levert uiteindelijk een breder gedragen eindpunt op voor de deelnemers, of dit nu A of G is. Daarnaast levert het geen verandering op maar eerder een vernieuwing. We komen hier later dieper op terug wanneer we het U-model van Otto Scharmer gaan bespreken.
Een andere belangrijke vertraging is die van tijd. We leven nog steeds met het idee dat, omdat tijd geld is, er zo weining mogelijk tijd gebruikt moet worden voor gesprekken. Maar gesprekken die er toe doen, die betekenis hebben en een grote invloed kunnen hebben op progressie vragen nu eenmaal tijd. Deelnemers kunnen pas ervaren dat ze er toe doen, dat hun verhalen belangrijk zijn en hun visie medebepalend is voor het eindresultaat als er ruim naar hen geluisterd wordt. Diepgang vindt pas plaats na enig graafwerk. Wees voorbereid dat een dialoog niet meteen het resultaat oplevert dat je er van had verwacht (verwachtingen zitten zowiezo snel in de weg). Als het onderwerp voor de deelnemers belangrijk is dan zijn zij echt bereid daar tijd in te stoppen en dient het eindpunt zich vanzelf wel aan. De investering aan tijd wordt ruimschoots terug verdiend door de tijd die een gedragen eindpunt oplevert. Deelnemers kunnen zich allemaal herkennen in datgene dat uit de dialoog is tevoorschijn gekomen en alle onduidelijkheden en wrijvingspunten zijn in de dialoog al aan bod geweest.

Resumerend heeft de versnellende vertraging in dan ieder geval drie voordelen:
1) Door vertraging van gedachten ben je beter in staat de ander te horen en is de mogelijkheid dat je begrijpt wat de ander wilt zeggen en bedoeld eerder aanwezig.
2) Door niet op het doel af te willen hollen bereik je sneller een eventueel doel.
3) Door meer tijd te investeren in een dialoog bereik je meer tijdwinst in het (werk)proces) na de dialoog.
Mocht ik meer voordelen ervaren in de toekomst dan zal ik dat zeker weer melden en als jullie toevallig nog een voordeel in vertraging zien, dan hoor ik dat natuurlijk graag.

Vanaf vandaag loop ik 17 dagen door dialoogland en het begint langzaam een aangename routine te worden om te schrijven. Fascinerend hoe je door de dag onderwerpen voorbij hoort en ziet komen die je kunt gebruiken. Vanochtend in de mail de bevestiging van Tijn Touber om elkaar te gaan ontmoeten. Maandag afspraak met Joost Burger, die als het goed is morgen zijn laatste dag van een dialoogopleiding in gaat. Boeiend ook om te zien dat lezers van over de hele wereld het blog lezen. Sommige daarvan zullen wel de bekende webrobots zijn die gewoon zoveel mogelijk mensen lastig vallen, maar het maakt me wel nieuwsgierig. Wie leest in Amerika, Australië, Maleisië en Servië?
Ik beleef dit dialoogjaar schrijvend alleen, maar heb nu al meer ontmoetingen dan ik had gedacht.
Digitale dialogen werken beduidend lastiger dan real-time dialogen. Wil je echter digitaal een stukje met me meelopen, wees dan van harte welkom. Reageer, vraag, vul aan of deel je eigen verhaal over dialoog en ik denk met liefde met je mee. Tot morgen.