De vissenkom dialoog

Allereerst kan ik het document  Dialoog De kunst van het loslaten met jullie delen nadat Mieke Jaspers zo vriendelijk was het mij te mailen. Het staat op Google drive dus ik hoop dat geïnteresseerden er bij kunnen. Zeker de moeite waard.

Mijn laptop staart me al een hele tijd aan en ik besluit het me vandaag makkelijk te maken en een stuk te pakken dat ik nog had liggen. Er zijn veel vormen van dialoog en ik wil graag de fishbowl met jullie delen.

De “fishbowl” is  dialoogvorm die op veel manieren toe te passen is. Ik bespreek de vormen waar ik vertrouwd mee ben. Bijvoorbeeld als mogelijkheid om een dialoog te faciliteren tussen experts, op een manier die hun kennis tentoonstelt aan anderen waardoor de kennis en het begrip over het onderwerp breder wordt. De experts zitten in een cirkel en bespreken vragen of thema’s, omringd door een grotere cirkel van luisteraars/ observanten. De binnencirkel is de plek waar gesproken wordt. In de buitencirkel wordt actief geluisterd. Wanneer men mee wil doen met het gesprek moet men zich verplaatsen naar de binnencirkel. De fishbowl wordt gebruikt als alternatief voor het traditionele debat, als vervanger van panel-discussies, om actieve deelname te bevorderen, om gevoelige onderwerpen te bespreken en om langdurige presentaties te voorkomen.
Er zijn twee soorten fishbowls, een open en een gesloten vorm. Bij de open vorm staan er in de binnencirkel één of meerder stoelen leeg, waar mensen uit de buitencirkel plaats kunnen nemen als zij aan het gesprek deel willen nemen. Regel is dan dat er uit de bestaande binnencirkel iemand vrijwillig plaatsneemt in de buitencirkel. Zo ontstaat er een hele actieve manier van converseren. De gesloten variant heeft deze mogelijkheid niet, maar wisselt één of meerder malen de samenstelling van de binnen- en de buitencirkel of de hele cirkels. Uiteraard wordt deze gesloten vorm gebruikt als alle deelnemers een redelijke kennis over het te bespreken onderwerp hebben.
Varianten op de fishbowl
- Verdeel de deelnemers in twee groepen . Ieder groep bereidt vragen voor die besproken gaan worden door de andere groep in de binnencirkel. Wissel daarna van cirkel en laat de nieuwe binnencirkelgroep de andere vragen behandelen.
- Een feedback-fishbowl is een variant die systematisch de interactie tussen de beide cirkels bevordert. De ‘fish”(het gesprek in het midden) duurt 15 minuten. Daarna draaien de mensen in de binnencirkel hun stoel om zodat zij de mensen van de buitencirkel aankijken. Dan krijgt de binnencirkel feedback, waarna er weer teruggedraaid wordt en het gesprek verder gaat. Na het tweede kwartier wisselen de cirkels en herhaalt het proces zich.
- Een laatste variant is zeer geschikt bij grote groep belangstellenden. In deze vorm zijn de binnenste twee cirkels qua dynamiek hetzelfde, maar kan de buitencirkel meedenken/praten door, vaak gebruik makend van een microfoon, hun stem te laten horen. Deze vorm vraagt uiteraard om een facilitator die dit proces begeleid. De buitenste ring kan bijvoorbeeld aangeven iets te willen zeggen door te gaan staan.
In alle vormen van de fishbowl zijn er zaken waar je rekening mee moet houden. Allereerst is het belangrijk dat alle deelnemers op de hoogte zijn van de vorm en de regels. Uiteraard vergezeld van die eigenschappen die een dialogisch klimaat bevorderen, zoals beschreven in het blog over nederigheid. Sommige mensen spreken niet makkelijk in het openbaar en zullen wellicht iets gestimuleerd moeten worden. Uitgangspunt is wel dat deelnemers hun bijdrage willen leveren (de bereidheid van gisteren :-)). Soms is het nodig om een maximale spreektijd af te spreken, om zowel het proces beter te kunnen faciliteren en om de verbaal sterke deelnemers niet de hoofdrol te laten spelen. Ook kun je het aantal wisselingen van cirkel beperken (in totaliteit en/of per persoon), zolang dit maar van te voren duidelijk afgesproken is.
Een fishbowl duurt gemiddeld 1 1/2 tot 2 uur. 10 minuten uitleg en voorbereiding, ruim een uur voor de fishbowl en ruim 20 minuten voor de verzameling van uitkomsten, die tijdens de fishbowl op grote flappen worden bijgehouden door de facilitator.
Mijn ervaring is dat de fishbowl erg productief kan werken, maar ook voor veel onrust kan zorgen. Alle deelnemers en de facilitator bepalen welke van de twee het wordt. Leuk om eens te proberen. Fijne avond en tot morgen weer.