Vier manieren van luisteren

In zijn boek ‘Theory U’ noemt Otto Scharmer vier manieren van luisteren, die oplopen in effectiviteit wanneer je wilt innoveren. Deze luistervormen kunnen we ook terugzien in het communicatiegedrag in onze organisaties. Het kan interessant zijn om dat eens bij jou te verkennen. Neem daarvoor een belangrijk thema in jouw omgeving in gedachten en ga eens na op welke manier jullie luisteren.

1. Downloaden

Downloaden noem je het wanneer je luistert ter bevestiging van wat je al weet of denkt te weten. De communicatie die hierbij hoort, is ‘kletsen’: oppervlakkig, nietszeggend. We moeten vooral “aardig” zijn. Downloaden is het wanneer de olifant in de hoek van de kamer niet ter sprake komt. Downloaden als luistervorm bevestigt de status quo; talloze voorbeelden daarvan zien we in de verhalen over het ontstaan van de financiële crisis.

Wanneer je werkt in een omgeving die slechts downloadt, zoek dan naar een manier om het geluid van buiten hardop te laten klinken in de organisatie en streef naar:

2. Gericht open luisteren

Luisteren naar en open staan voor informatie die afwijkt van wat we al weten. Ruimte geven aan andere

Scharmer

meningen en inzichten. Het communicatiegedrag hierbij is die van het debat of discussie. De luisteraar of luisterende organisatie die gericht open luistert, zoekt naar afwijkende meningen. Hierbij is er wel uiteindelijk een ‘winnaar’, of vinden we een compromis, waarbij het dus (nog) niet nodig is om echt anders te gaan denken. Een gemeenschappelijke visie is hier niet noodzakelijk aanwezig.

Als je al werkt in een omgeving die gericht open luistert, dan zou je kunnen zoeken naar een manier om deze voedingsbodem van openheid nog beter te benutten. Dat kan door:

3. Empatisch luisteren

Luisteren waarbij je je verplaatst in het perspectief van de ander, zonder daar een oordeel over te geven. De communicatievorm die hierbij hoort, is de dialoog.
 Denk vooral niet dat dit alleen geschikt is voor zweverige clubjes. Scharmer en zijn collega Adam Kahane hebben hun werk bijvoorbeeld verricht in de periode vlak na het opheffen van de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika en in Guatemala met dialogen met guerrillastrijders en militairen. Zo erg zal het in jouw organisatie vast niet zijn…
In deze fase kunnen mensen reflecteren op hun eigen standpunten. Ze realiseren zich dat ze in hetzelfde schuitje zitten en samen het systeem zijn. Wat Scharmer betreft is dit pas het moment waarop er werkelijke communicatie is: een gemeenschappelijke beleving.

De volgende stap kan nu zijn: denk eens na over werkvormen die het mogelijk maken om deze manier van luisteren vaker te beoefenen: co-creatie, flexibele samenwerkingverbanden, leergroepen. Wanneer je daar momenten voor maakt, kom je toe aan:

4. Generatief luisteren

Bij generatief luisteren ontstaat er een nieuwe, gemeenschappelijke visie. In Theory U zet  Scharmer uiteen dat deze vorm van vaak ontstaat na een ‘barst’ of een keerpunt in de dialoog waarna een team of groep in een ‘flow’ komt waarin er ineens grote stappen kunnen worden gezet. Hierna is er ruimte voor een strategische dialoog, voor echte innovatieve samenwerking en voor het daadwerkelijk in actie omzetten van nieuwe inzichten.
 Deze manier van met elkaar communiceren vraagt veel van een organisatie, en is echt een gemeenschappelijk proces.

Luisteren is meer dan horen. Een mens die kan luisteren!

Iedereen wil zo iemand ontmoeten.

Aan hem kun je vertellen,

over je alledaagse leven.

Je grote en kleine probleempjes,

hij deelt in je vreugde en verdriet.

Je bent gelukkig als er iemand echt naar je luistert.

Luisteren is tijd durven verliezen, de ander uit laten praten.

Geen oplossing willen geven

maar stapvoets met de ander op weg gaan.

Niet jouw tempo opdringen, maar het zijne volgend.

Niet jouw antwoord geven maar het zijne laten vinden.

In het luisteren ervaart de ander dat je van hem houdt.

Met zijn onmacht, zoeken en tasten.

Wie durft te luisteren voelt niet meer de dwang om de ander te verlichten.

Maar begint te geloven dat het luisteren zelf al licht is.