Basisvoorwaarden van de dialoog volgens Bohm

Een meer eigentijdse techniek van de dialoog is door de fysicus Bohm  ontwikkeld, een specialist op het gebied van de quantumtheorie. Die theorie impliceert dat het heelal in wezen een ondeelbaar geheel is, ook al kan het op het normaal waarneembare niveau bij benadering voorgesteld worden als deelbaar in afzonderlijk
bestaande delen. Maar op het quantumtheoretisch niveau van nauwkeurigheid constateert Bohm dat het waarneembare instrument en het waargenomen object in een bepaalde mate deel uit maken van elkaar. Op dit niveau kunnen waarneming en actie dus niet gescheiden worden. Bohm redeneert vervolgens dat het doel van de wetenschap niet is om “steeds meer kennis te verzamelen (tenslotte blijken immers bijna alle wetenschappelijke theorieën onwaar), maar eerder om mentale kaarten te produceren waarop we onze waarnemingen en acties kunnen uitstippelen, waardoor er een constante ‘wederzijdse inspraak tussen natuur en bewustzijn ontstaat.”
Bohms belangrijkste bijdrage, die een uniek inzicht in teamleren geeft, komt van zijn opvatting dat denken vooral een collectief fenomeen is
.
Bohm onderscheidt drie basisvoorwaarden waaraan een dialoog moet voldoen:
1 alle deelnemers moeten hun veronderstellingen opschorten
2 alle deelnemers moeten elkaar beschouwen als collega-onderzoeker;
3 er moet een ‘facilitator’ zijn, die de dialoog op het goede spoor houdt.

Ad 1
Met het opschorten van de veronderstellingen wordt bedoeld dat men ze als het ware 'voor je omhoog houdt', waardoor je ze steeds kritisch kunt zien. Het betekent dat je moet blijven beseffen dat onze meningen gebaseerd zijn op veronderstellingen in plaats van op onomstotelijke feiten.
Veronderstellingen opschorten is moeilijk, aldus Bohm, juist vanwege de aard van ons denken, dat ons voortdurend voert tot het bedrieglijke idee dat 'het zo is en niet anders'. Deelnemers zullen zich afvragen of het 'psychologisch' wel verantwoord is om al onze veronderstellingen op te schorten: ‘Er zijn toch zeker wel een paar veronderstellingen die ik moet houden, wil ik mijn identiteitsbesef niet verliezen?’

Ad 2
Een dialoog kan alleen ontstaan wanneer een groep mensen elkaar ziet als collega’s die samen op zoek zijn naar een dieper inzicht en meer duidelijkheid. Elkaar bewust  als collega’s proberen te zien helpt om als collega met elkaar om te gaan. Door elkaar als collega te behandelen geeft men blijk van erkenning van het wederzijdse risico en helpt men het gevoel creëren dat die risico’s veilig genomen worden.
Wie zijn ‘tegenstanders’ verkiest te zien als ‘collega’s met een andere mening’ zal daar veel profijt van hebben. Bohm heeft zijn twijfels geuit over de mogelijkheid in organisaties tot dialoog te komen vanwege deze voorwaarde van collegialiteit. Hij vraagt zich af: kunnen degenen die het gezag uitoefenen zich werkelijk 'op dezelfde hoogte' opstellen als degenen in ondergeschikte posities.
Zulke vragen hebben verscheidene implicaties voor teams uit organisaties die een dialoog willen voeren. Eerst moet iedereen die meedoet de voordelen van de dialoog verkiezen boven het willen vasthouden aan rang of privileges. Als iemand gewend is dat diens oordeel het zwaarste weegt, omdat hij de hoogste in rang is, dan moet deze dat privilege opgeven in een dialoog.
Als de ander gewend is om diens mening voor zich te houden, omdat hij lager in rang is, moet hij de veilige neutraliteit laten varen. Voor angst en kritiek is er geen plaats in de dialoog. In de dialoog moet men durven te verdwalen om uiteindelijk samen op een hoger plan te komen. Als er bij de deelnemers geen bereidheid is om zich te houden aan het opschorten van veronderstellingen en van collegialiteit, zal een dialoog niet mogelijk zijn.

Ad 3
De facilitator is degene, die ervoor waakt dat de dialoog niet in de discussie getrokken wordt. De facilitator moet ervoor zorgen dat het hele proces goed verloopt. Het behoort tot diens taken dat het proces een proces van de deelnemers blijft en dat de resultaten hun resultaten zijn: zij zijn zelf verantwoordelijk voor wat
er gebeurt. In feite is de facilitator ook degene die de voorbeeldfunctie heeft tijdens de dialoog.
Naarmate teams meer ervaren en bedreven worden in het voeren van de dialoog wordt de rol van de facilitator minder essentieel en kan zij langzamerhand een gewone deelnemer worden. In culturen waar de dialoog doorlopend bedreven wordt, gebeurt dit meestal zonder facilitator.
Veel indianenstammen voeren de kunst van de dialoog op tot grote hoogte zonder een formele facilitator.

(Bron: Dialoog, de kracht van het loslaten)