Dag 143 - Dialoog; een filosofie, methodologie of tool&techniek

De vraag van vandaag is of de dialoog een filosofie,methodologie of tool & techniek is.( uit het document "Dialoog en de kunst van het loslaten" van M.B.C. Jaspers en A.A.R. Kwakkelaar)

Filosofie
De dialoog berust op het principe dat (be)denken en uitvoeren nauw met elkaar verbonden zijn en een kern

van gemeenschappelijke betekenis hebben. Dit betekent dat het voeren van de dialoog ons inziens een onderliggend mentaal model vraagt van gezamenlijk willen onderzoeken, gezamenlijk willen afwegen van argumenten en gezamenlijk willen leren en kennis creëren. Voor organisaties betekent het voeren van de dialoog een vertaling van de visie van organisaties dat de ander een potentiële bron van kennis en informatie is en dus de gesprekspartner met wie de dialoog te voeren is. Dit zijn in ieder geval de eigen medewerkers,maar ook klanten, concurrenten, beroepsverenigingen en mensen uit andere disciplines.

Methodologie
De methodologie is in feite de honorering van de filosofie. Hierin wordt de manier van zijn geoperationaliseerd. In organisaties kan dit tot uiting komen in het werken met teams, het formuleren van projecten met direct belanghebbenden, aandacht en erkenning voor informeel leren (op de gang, tijdens lunchpauzes, het personeelsfeest et cetera), voor het praten mét in plaats van óver klanten.
Intervisie, collegiale consultatie, coaching en mentoring worden gestimuleerd.
Informatie is toegankelijk voor wie dat nodig heeft. Er wordt gezocht naar externe en interne leerpartners, leernetwerken worden opgezet, er is actieve deelname aan bench-marking en inhoudelijke versterking van regulier werkoverleg.

Tool&techniek
Een dialoog voeren is niet eenvoudig . Het technisch kunnen voeren van de dialoog stelt hoge eisen aan
communicatieve vaardigheden en reflectief vermogen: luisteren, reflecteren, samenvatten, doorvragen, opschorten van de eigen overtuigingen en het ontwikkelen van een gemeenschappelijke taal en betekenis. Beheersing van die techniek, van de kunst van de dialoog, dialectiek geheten, is voorwaarde voor vruchtbare samenwerking. Dit vergt training en discipline.

Op grond van bovenstaande ten aanzien van filosofie, methodologie en tool&techniek komen we tot de conclusie dat de dialoog een methodologie en een &techniek is die een bepaalde filosofie veronderstelt.
De dialoog is immers niet slechts een stel technieken om organisaties te verbeteren, de communicatie te bevorderen, overeenstemming te bereiken of complexe problemen op te lossen.
In de dialoog manifesteert zich het grondprincipe van samenwerken en betrokkenheid, niet alleen in denken, maar ook in handelen. Dit betekent dat het voeren van de dialoog alleen waarde heeft als de omgeving er waarde aan ontleent en ernaar handelt. Naast deze mentale aspecten moet de organisatie de dialoog
willen faciliteren, zowel in tijd en ruimte.

Echter, het voeren van de dialoog in een omgeving die niet in staat en bereid is om gezamenlijk te leren en kennis te creëren is als een ongeleid projectiel. Het voeren van de dialoog wordt dan als een rituele dans ervaren, die een bron van frustratie bij actoren kan opleveren. Immers, door de dialoog uitsluitend als tool&techniek en methodologie in te zetten, geeft men de actoren het idee als serieuze gesprekspartner te worden gezien om gezamenlijk kennis te creëren. Wanneer dit idee door de organisatie niet wordt vertaald in het handelen, werkt dit contraproductief en zijn ‘gesprekspartners’ een illusie armer. De organisatie kan dan
als onbetrouwbaar en onveilig worden ervaren, waardoor medewerkers onzeker worden en ‘fundamentalistische’ neigingen gaan vertonen. Dit betekent, dat medewerkers uit onzekerheid vast blijven houden aan het eigen mentaal model, waardoor de kans om gezamenlijk te leren teniet wordt gedaan. De organisatie kan hierdoor uiteindelijk in gevaar komen, doordat bijvoorbeeld noodzakelijke veranderingen worden tegengehouden of niet worden doorgevoerd.

Tot slot
De dialoog kan ons inziens alleen plaatsvinden in een context van een organisatie die in verandering is, en waar men bereid en in staat is van elkaar te leren. Een organisatie die niet in verbinding staat met haar omgeving en zich dus niet bewust is van de veranderingen die daar plaatsvinden, ervaart niet de noodzaak om gezamenlijk tot nieuwe betekenisgeving te komen. Niet alleen moet de organisatie in verbinding staan met haar omgeving, ook moet zij erop gericht zijn de doelen op individueel, groeps- en organisatieniveau zoveel mogelijk met elkaar in lijn en in verband te brengen. Dit om onderling samenhang te bevorderen en fragmentatie en kennisverspilling te voorkomen